گروه بین‌الملل مشرق- بیستم تا بیست‌وسوم ژانویه،‌ اجلاس داووس یا مجمع جهانی اقتصاد (WEF) در سوئیس برگزار می‌شود تا مانند هر سال، فعالان سیاسی و اقتصادی و نخبگان فرهنگی و اجتماعی بار دیگر در کنار یکدیگر پیرامون مسائل جاری جهان به گفتگو پرداخته و دستورکار آینده خود را با یکدیگر هماهنگ کنند. داووس، دهکده‌ای کوهستانی در فاصله دو ساعته از زوریخ است که در این فصل سال، معمولاً پوشیده از برف است. حدود 400 رسانه به پوشش نزدیک به 280 جلسه در چهل و ششمین دور از نشست داووس می‌پردازند. اجلاس امسال نیز به دلیل وسعت‌یافتن همایش به صورت مشترک در دو دهکده داووس و کلاسترز برگزار می‌شود.

جان کری وزیر خارجه آمریکا هم در داووس حضور یافته است. یکی از دیدارهای وی با نتانیاهو نخست وزیر رژیم اسرائیل بوده است. سخنگوی عرب زبان دفتر نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی از دیدار پنجشنبه نتانیاهو و جان کری و گفتگو درباره مسائل خاورمیانه از جمله ایران و سوریه خبر داده است. 

سخنگوی عرب زبان دفتر نخست‌وزیر این رژیم خبر داد که بنیامین نتانیاهو و جان کری در حاشیه نشست داووس با هم دیدار و درباره موضوعات منطقه از قبیل مسائل مرتبط با سوریه، ایران، داعش و فلسطینیان گفتگو کردند.  همچنین نتانیاهو در این دیدار ویدئویی را به وزیر خارجه آمریکا از اقدامات تحریک‌آمیز تشکیلات خودگردان فلسطین برای انجام اقدامات خشونت‌آمیز علیه اسرائیلی‌ها نشان داد.

جان کری همچنین روز چهارشنبه در حاشیه این نشست با سرگئی لاوروف همتای روس خوود هم دیدار کرد؛ ‌دیداری که به گزارش رسانه‌های مختلف موضوع سوریه از محورهای اصلی آن بوده است.

به گزارش رویترز،‌ لاوروف پیش از آغاز نشست با جان کری در پاسخ به سوالی درباره اینکه آیا نشست 25 ژانویه درباره بحران سوریه در ژنو برگزار می‌شود یا نه گفته بود: «باید ببینیم که چه می‌شود».

سرگئی لاوروف پس از دیدار با همتای آمریکایی‌اش با بیان اینکه دو کشور از به تاخیر افتادن مذاکرات درباره صلح در سوریه حمایت نمی‌کنند،‌ تصریح کرد: «ما اطمینان داریم که این گفتگوها باید ظرف چند روز آینده برگزار برگزار شود».

وال استریت ژورنال با اشاره به دیدار وزرای خارجه دو کشور نوشت: «کری و لاوروف به منظور تلاش برای حل موضوعات در دستورکار مذاکرات سوریه دیدار کردند».

این روزنامه آمریکایی همچنین تاکید کرد: «مذاکراتی که بر اساس زمان‌بندی قرار بر شروع آن از روز دوشنبه است، با اختلافات بر سر اینکه چه کسی در آن حضور یابد،‌ با معضلاتی روبرو شده است».

در گزارش این روزنامه ‌دو موضوع کلیدی «اینکه چه گروه‌هایی باید تروریست معرفی شوند و با آقای اسد چه باید کرد»‌ را از مسائل و اختلافات باقی مانده بین آمریکا و روسیه خوانده است.

دغدغه‌های امسال داووس

با توجه به تحولات جاری جهان، می‌توان به راحتی حدس زد که چه مسائلی در این دوره مورد بحث قرار می‌گیرد:

* اتوماسیون: «رام‌سازی انقلاب صنعتی چهارم» شعار رسمی اجلاس 2016 است که به رشد روبات‌ها و اتوماسیون برمی‌گردد. «ترکیب فناوری‌ها به گونه‌ای که مرز عرصه ماده و فیزیک، دیجیتال و زیست‌شناسی را کمرنگ کرده است» یکی از دغدغه‌‌های نخبگان است.

*‌ مهاجرت: ملکه اردن و سران عراق و تونس به اجلاس امسال آمده‌اند و یکی از مباحثی که بدان خواهند پرداخت، امواج اخیر مهاجرت به اروپا از طریق دریای مدیترانه است. سران اروپا و نخبگان غربی نیز به ویژه در مورد چگونگی همگن‌سازی و ادغام این صدهاهزار مهاجر جدید در جوامع خود به گفتگو و ارائه طرح خواهند پرداخت.

* تروریسم: مبارزه یک یا دو دولت با تروریسم، بی‌معنی و بی‌فایده است چرا که تروریست‌ها فاقد دولت رسمی هستند و دائماً نقل مکان می‌کنند. اگر اروپاییان همان‌گونه که نگران شهروندان خود هستند، در برابر گسترش تروریسم در خاورمیانه سکوت نمی‌کردند، اکنون بلای جهانی داعش تا این حد رشد نکرده بود.

* آشفتگی و سقوط شاخص‌های اقتصاد:‌ کریستین لاگارد رئیس صندوق بین‌المللی پول و مسؤولان برخی کشورها که بیشتر با موج جدید سقوط شاخص‌ها درگیر بوده‌اند،‌ همچون شینگ‌های از مسؤولان چینی، در این مورد نظر خواهند داد که چگونه می‌توان از تبدیل آشفتگی اخیر به یک بحران تمام‌عیار اقتصادی مانند آنچه در سال 2008 میلادی آغاز شد، جلوگیری کرد.

* تغییرات آب‌و‌هوایی: این اولین اجلاس پس از اجلاس جهانی آب‌و‌هوا در دسامبر گذشته است که سران و مسؤولان دولتی در کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه می‌توانند با فعالان بزرگ اقتصادی و رؤسای بنگاه‌های بزرگ اقتصادی در مورد چگونگی کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای به رایزنی بپردازند.

*‌ بدهی دول اروپایی:‌ بحران اقتصادی در اروپا چند سالی است که محور هر اجلاسی با حضور اروپاییان بوده است و اگر چه اکنون از اولویت افتاده،‌ اما در کشورهای چون یونان همچنان اولویت اول است. سیپراس نخست‌وزیر یونان قطعاً در گفتگو با مسؤولان آلمانی مانند ولفگانگ شوبل وزیر دارایی در مورد بدهی‌هایی که او را در سال گذشته مجبور به دریافت سومین وام کرده، گفتگو خواهد کرد.

* نابرابری اقتصادی و اجتماعی: آمارها نشان می‌دهد هر ساله بر فاصله میان 1% ثروتمند جهان با نیمه فقیر آن بیشتر می‌شود. به ویژه بحث پیرامون افزایش اتوماسیون، این دغدغه را نیز مطرح خواهد کرد که نیمه فقیر جهان با بیکاری مضاعف و در نتیجه با فقر بیشتری روبرو خواهند شد. رفع تبعیض از زنان، یکی از موضوعات مرتبط است که طبیعتاً در داووس مورد بحث قرار می‌گیرد.

* بیماری‌های فراگیر: سرطان، ابولا و ایدز و اخیراً زیکا تنها چند مورد از بیماری‌هایی است که گسترش آن جان انسان‌ها را به خطر می‌اندازد و یکی از مشهودترین نمونه از مشکلاتی است که جز با همکاری جهانی حل نمی‌شود. کشاورزی و امنیت غذایی در همین ارتباط مورد بررسی قرار خواهد گرفت. جو بایدن که مه 2015 میلادی فرزندش را بر اثر سرطان از دست داد، به همراه هیأتی از آمریکا با دانشمندان سرشناس دیدار خواهد کرد تا در مورد اشتراک مساعی جهت یافتن درمان قطعی سرطان راهی بیابند.

* جرائم سایبری: لورتا لینچ دادستان کل آمریکا و یورگن استاک رئیس اینترپل از مهمانان این اجلاس هستند و قطعاً‌ در مورد لزوم کنترل بیشتر بر فضای مجازی بحث خواهند کرد،‌ امری که با مقاومت بسیاری از نخبگان اجتماعی و انجمن‌های مدنی روبرو می‌شود، چرا که آن را موجب سوءاستفاده دولت‌ها در ورود به حریم خصوصی شهروندانشان می‌دانند.

داووس از کجا آغاز کرد؟

دهکده داووس به دلیل هوای تازه و پاک آن در کوه‌‌های آلپ، محل حضور و استراحت ثروتمندان اروپا بوده است. به تدریج هتل‌های لوکس و امکانات تفریحی مانند اسکی در آن ناحیه دایر شد و بر اهمیت آن افزود. تا اینکه در 1971 کلاوس شواب، اقتصاددان آلمانی‌الاصل و استاد دانشگاه ژنو سوئیس، به تشکیل رسمی همایشی با عنوان مجمع مدیریت اروپا در داووس اقدام کرد. این همایش با حمایت کمیسیون اروپا (اتحادیه اروپا در آن دوره) و بسیاری از شرکت‌های صنعتی بزرگ روبرو شد.


هدف او از تشکیل این همایش، ارائه نظریه خود در حوزه مدیریت کسب‌وکار بود، مبنی بر اینکه مدیران بنگاه‌های اقتصادی باید در برابر سهامداران، کارکنان، مشتریان،‌ حامیان مالی و جامعه مدنی پاسخ‌گو باشد. او برای این کار از 44 مدیر در شرکت‌ها و صنایع اروپا دعوت کرده بود اما پس از مدتی در سال 1987 میلادی، مسئولان همایش تصمیم به گسترش حوزه آن به کل جهان گرفتند و نام آن را نیز به مجمع جهانی اقتصاد تغییر دادند. تعامل کشورهای درحال توسعه و توسعه‌یافته در کنار مبارزه با بیماری‌هایی چون مالاریا، از نخستین موضوعاتی بود که در این دوره مطرح شد.

به تدریج، نشست داووس از اهمیت سیاسی نیز برخوردار شد. موافقت‌نامه یونان و ترکیه در سال 1988 که مانع از بروز جنگ میان این دو کشور شد، دیدار کلرک رئیس‌جمهور آفریقای جنوبی با نلسون ماندلا رهبر جنبش ضدآپارتاید در سال 1992 میلادی و ملاقات شیمون پرز وزیر وقت امور خارجه رژیم صهیونیستی با یاسر عرفات رئیس وقت سازمان آزادیبخش فلسطین در سال 1994 میلادی نمونه‌‌هایی از محوریت‌یافتن داووس در سیاست جهانی است. این بار نیز یدیعوت آحارونوت خبر داده که دیدارهای سیاسی مانند ملاقات داووداغلو و همتای اسرائیلی‌اش نتانیاهو در داووس برگزار می‌شود.

با این حال هنوز هم اقتصاد، رکن اصلی نشست سوئیس است. 1000 بنگاه بزرگ اقتصادی جهان، عضو دائم این همایش‌اند.


ظریف و نهاوندیان در نشست امسال

دکتر روحانی اگر چه در نخستین سال ریاست‌جمهوری خود در این نشست شرکت کرد، اما امسال نیز مانند سال گذشته در داووس حاضر نشد. نهاوندیان نماینده اقتصادی و ظریف به عنوان نماینده سیاسی ایران در نشست داووس 2016 حاضر شده‌اند. مانند دو سال گذشته و مذاکرات مرتبط با برنامه هسته‌ای، سیدعباس عراقچی و مجید تخت روانچی معاونان ظریف هم او را در این سفر همراهی می‌کنند.

قرار است معاونان وزیر خارجه ایران و آمریکا بار دیگر طی هفته اخیر روز جمعه و شنبه در شهر زوریخ سوییس دیدار کنند.

نهاوندیان در مورد آینده اقتصاد ایران بازارگرمی کرد و گفت رشد اقتصادی ایران برای سال آینده دست کم پنج درصد پیش‌بینی شده است. وی افزود «ایران آماده هر‌گونه پیشنهاد سازنده برای طرح‌های بسیار زیادی است که در این کشور در اولویت قرار گرفته است و می‌تواند این مسأله به نفع بازارهای جهانی و منطقه‌ای از جمله کریدورهای ترانزیت جهانی باشد که می‌توانند از ایران عبور کنند و این مسیرها دارای صرفه  اقتصادی و برای همه محموله‌های باری هوایی، دریایی و نیز راه آهن از نظر هزینه، بسیار به صرفه خواهد بود».

رئیس دفتر رئیس جمهور در سخنان ابتدایی خود در کنفرانس خبری در حاشیه نشست سالانه مجمع جهانی اقتصاد گفت:  «ایران یک اقتصاد قدرتمند است که مقاومت و انعطاف پذیری خود را در سالهای طولانی تحریم اثبات کرده است. فکر می‌کنم از دیدگاه اقتصادی، استقبال از برجام، تعامل اقتصادی خواهد بود. فعالیت‌های تجاری می‌تواند به بهترین نحو در جهت تحقق صلح و همکاری باشد. بنابراین ما باید از این فرصت که نتیجه رویکرد برد- برد بود، در جبهه اقتصادی استفاده کنیم. در این زمینه از شرکت‌های مشترک سرمایه‌گذاری خارجی در شرایط جدید ایران، استقبال می‌شود. فرصت‌های بسیار زیادی وجود دارد که می‌تواند به ایجاد اشتغال در داخل ایران و حتی به همکاری منطقه‌ای منجر شود.»

ظریف نیز در پاسخ به خبرنگاران در مورد مسائل منطقه، سیاست‌های ایران در قبال تحولات سوریه، تنش با عربستان،‌ تهدیدهای داعش، تحریم‌های آمریکا را تشریح کرد. وی احتمال جنگ با عربستان را منتفی دانست و در مورد بهانه‌جویی‌ عربستان در قطع روابط گفت «از زمانی که توافقنامه ژنو در سال 2013 حاصل شد، همسایه سعودی ما نگران و مضطرب بوده است. دوستان ما ،هیچ جای نگرانی و ترس وجود ندارد. ایران آماده است با شما همکاری کند». وی با اشاره به تحریم‌های اخیر موشکی از سوی کنگره آمریکا افزود «بودجه دفاعی ما به ویژه بودجه مخصوص سخت‌افزار نظامی ما کمتر از یک دهم بودجه‌ای است که عربستان سعودی برای سخت‌افزار نظامی خود هزینه می‌کند... امروز با وجود قطعنامه2231 هیچ کسی نمی‌تواند بگوید برنامه دفاعی ایران، برنامه موشکی ایران چیزی را نقض کرده است».

ظریف در پاسخ به سؤالی درباره راه‌حل بحران سوریه گفت: «لازم است همه ما قبول کنیم که هیچ راه‌حل نظامی برای بحران سوریه نیست، البته شاید این مسئله‌ای بدیهی برای بیشتر شما در این مجمع باشد اما لازم است کارهای بیشتری انجام شود تا مورد پذیرش در منطقه قرار گیرد. به نظر من این مسئله‌ای بسیار مهم است و باید همه طرف‌ها آن را درک کنند و بپذیرند که نمی‌تواند هیچ راه‌حل نظامی برای بحران سوریه وجود داشته باشد.

ما به راه حلی سیاسی نیاز داریم. ایران از همان ابتدا مصمم بود که به راه حلی سیاسی کمک کند. متاسفانه پیش شرط‌هایی مطرح شد. برخی می‌خواستند نتیجه فرایند سیاسی پیش از آغاز آن تعیین شود. چنین خواسته‌ای باعث می‌شد تا مذاکرات مطلقا غیرممکن شود. شما نمی‌توانید در حالی وارد اتاق مذاکره شوید که به طرف‌های مذاکره‌کننده بگویید که باید فلان کارها را در پایان مذاکرات انجام دهند. در این صورت چه کسی حاضر به مذاکره می‌شود و مذاکره بی‌معناست. بنابراین ما می‌گفتیم ما به فرایندی سیاسی نیاز داریم که در چارچوب آن دولت وحدت ملی تشکیل شود. امکان برگزاری انتخابات آزاد و عادلانه وجود دارد. در عین حال امکان اصلاح قانون اساسی وجود دارد تا شرایطی پیش نیاید که برنده انتخابات همه چیز را در کنترل خود بگیرد و بازنده انتخابات نیز همه چیز را از دست ندهد. این فرمولی است که می‌تواند مسئله سوریه را حل کند و برای مردم اعتمادسازی کند و از طریق آن ، جدای از اینکه چه کسی در انتخابات پیروز شود، همه سهمی در آینده سوریه خواهند داشت. این پیشنهادی بود که من دو سال پیش به عنوان طرح چهار ماده‌ای ارائه کردم که شامل آتش‌بس، دولت وحدت ملی‌، اصلاحات در قانون اساسی و انتخابات مبتنی بر قانون اساسی جدید بود.

من معتقدم این چارچوب اساسی است که جان کری وزیر خارجه آمریکا هم گفت در بستر و اساس قطعنامه جدید شورای امنیت قرار دارد. بنابراین ما آماده‌ایم و مصمم هستیم در این روند مساعدت کنیم‌، همانطور که به استفان دیمیستورا هم، زمانی که یک هفته پیش به تهران آمده بود گفتم ما مصمم هستیم هر کمکی که می‌توانیم برای آوردن طرف‌ها پای میز مذاکره انجام دهیم. به نظر من لازم است اطمینان حاصل کنیم کسانی که باور دارند راه حلی نظامی برای این بحران وجود دارد، سر عقل بیایند و پای میز مذاکره بیایند.


منابع: